ΕΛΛΑΔΑ: Από την 1η γυναίκα-"βουλευτή/τρια" στην 1η γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας

 ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ

Η Ελένη Σκούρα  ήταν Ελληνίδα πολιτικός και δικηγόρος. Υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής.

Γεννήθηκε το 1896 στον Βόλο όπου και ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές της σπουδές. Στη συνέχεια, από το 1915 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε φωνητική μουσική και το 1950 έλαβε το πτυχίο της Νομικής, δικηγορώντας στη συνέχεια στην ίδια πόλη με τον σύζυγό της, δικηγόρο, Δημήτριο Σκούρα.

Η Ελένη Σκούρα είχε αναπτύξει πλούσια κοινωφελή και πατριωτική δράση ιδιαίτερα κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και στη Γερμανική Κατοχή ως Πρόεδρος της Στέγης της Φαλαγγίτισσας και επίσης της Φανέλας του Στρατιώτη. Το καλοκαίρι του 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς και φυλακίσθηκε μαζί με τον σύζυγό της και τον αδελφό της, Απόστολο Παπαχρήστου.

Στις 18 Ιανουαρίου 1953 εξελέγη βουλεύτρια στον Νομό Θεσσαλονίκης με το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού. Όντας η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα στην ιστορία του ελληνικού κοινοβουλίου, η ίδια αμέσως μετά την εκλογή της δήλωσε: «Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου, τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης».

Η Σκούρα τιμήθηκε από τον βασιλιά Παύλο με το στρατιωτικό μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων καθώς και με τον Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος Ευποιίας. Ο Δήμος Βόλου για την συνολική της προσφορά έχει στήσει προτομή της στο προαύλιο του Δημαρχείου.

Οι πληγές από τον Εμφύλιο πόλεμο μένουν ακόμη ανοικτές και το 1953.

Την Κυριακή 18 Ιανουαρίου 1953 στην αναπληρωματική εκλογή στον Νομό Θεσσαλονίκης (που τότε περιελάμβανε και τον Νομό Χαλκιδικής) αναδεικνύεται η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής: η Ελένη Σκούρα, υποψήφια του Συναγερμού. Σπουδαίο, επίσης, είναι ότι και το Κέντρο (όπως και άλλοι συνδυασμοί) σ’ αυτή την αναμέτρησή του είχε υποψήφια γυναίκα: την Ελένη Ζάννα. Από την ΕΔΑ, εξάλλου, υποψήφιος ήταν ο Ιωάννης Πασσαλίδης.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, στα 222 Εκλογικά Τμήματα από τα 225, ήταν τα παρακάτω:

* Ελένη Σκούρα, (Συναγερμός) 46.650.

* Ελένη Ζάννα (ΕΠΕΚ - Φιλελεύθεροι) 23.808.

* Ι. Πασσαλίδης (ΕΔΑ) 42.727.

Έτσι η ελληνική Βουλή απέκτησε την πρώτη βουλευτίνα της. Όταν μάλιστα, κατά την πρώτη εμφάνισή της σε συνεδρία, ο Πρόεδρος της Βουλής την προσφώνησε «κυρία βουλευτής», προκλήθηκε ειδική συζήτηση για την καθιέρωση του «σωστού» όρου για τις γυναίκες-μέλη του Κοινοβουλίου, που προβλεπόταν να πληθύνουν.

Πάντως, παρά τη συντριπτική υπεροχή των γυναικών και των κυνηγημένων, σ’ αυτή την εκλογή σημειώθηκε μεγάλη αποχή, που σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών έφτασε το 32,40%. Η επαναληπτική εκλογή είχε προκληθεί μετά τον θάνατο του βουλευτή Ι. Μπακονίκα (Συναγερμός) στα μέσα Δεκεμβρίου και ελλείψει επιλαχόντος.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου είναι Ελληνίδα δικαστικός και νομικός, καθώς και η εν ενεργεία Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας από το 2020. Επίσης, έχει διατελέσει Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας από το 2018 έως το 2020.

Το Νοέμβριο του 1982, διορίστηκε εισηγήτρια στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το 1988, προήχθη στον βαθμό του παρέδρου και τοποθετήθηκε στο Γ΄ Τμήμα. Το 2000, προήχθη στον βαθμό του συμβούλου και τοποθετήθηκε στο Ε’ Τμήμα.

Διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Δικαστικών Λειτουργών του ΣτΕ (1993-1995 και 2000-2001), γενική γραμματέας (1985-1986) και αντιπρόεδρος (2006-2008). Υπήρξε μέλος της Κεντρικής Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής (1993-1995).

Δίδαξε Δίκαιο Περιβάλλοντος στην Εθνική Σχολή Δικαστών (2005-2014). Ορίστηκε μέλος της Επιτροπής Εισαγωγικού και Εξαγωγικού Διαγωνισμού της σχολής αυτής και διετέλεσε μέλος του Συμβουλίου Σπουδών (2010-2013). Διετέλεσε πρόεδρος του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Υπουργείου Εξωτερικών (2013-2015).

Ήταν εισηγήτρια στην απόφαση για τη διατήρηση των Προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας και των διατηρητέων της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου και εισηγήτρια στην απόφαση εναντίον της εκτροπής του Αχελώου. Υπήρξε μέλος της μειοψηφίας που διαφώνησε με την κατάργηση του νόμου Ραγκούση για την ιθαγένεια, είχε ταχθεί υπέρ της αλλαγής των ταυτοτήτων και της μη αναγραφής του θρησκεύματος, ενώ το 2018 υπό την προεδρία της το ΣτΕ αποφάσισε ότι είναι νόμιμη και αναγκαία η ένταξη των προσφυγοπαίδων στα σχολεία.

Τον Φεβρουάριο του 2015, για την υπόθεση Παπακωνσταντίνου πρότεινε μαζί με άλλους τέσσερις δικαστές να κηρυχθεί αθώος. Στις 23 Οκτωβρίου 2015, προήχθη στον βαθμό του αντιπροέδρου και τοποθετήθηκε στο Γ´ Τμήμα, ως αναπληρώτρια πρόεδρος. Από τον Μάρτιο του 2015 έως το 2019 ήταν πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του επιστημονικού σωματείου «Ελληνική Εταιρεία Δικαίου του Περιβάλλοντος».

Στις 17 Οκτωβρίου 2018, με πρόταση του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Μιχάλη Καλογήρου, προήχθη στον βαθμό του προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας και ήταν η πρώτη γυναίκα στο αξίωμα αυτό. Παραιτήθηκε από τη θέση πριν από την εκλογή της ως Προέδρου της Δημοκρατίας.

Δεν υπήρξε η δικαστικός που αρκέστηκε στην τυπική εφαρμογή του νόμου, στην τυπολατρική προσέγγιση για την απονομή Δικαιοσύνης. Η μακρόχρονη διαδρομή της στο ανώτατο δικαστήριο, η συμμετοχή της σε εκατοντάδες σημαντικές αποφάσεις για σειρά κρίσιμων θεμάτων, έχει καταδείξει ότι ανήκει σε εκείνους τους δικαστικούς που γνωρίζουν ότι η απονομή της Δικαιοσύνης οφείλει να είναι ουσιαστική διαδικασία.

Στις 15 Ιανουαρίου 2020, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης την πρότεινε για τη θέση της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Στην ψηφοφορία, στις 22 Ιανουαρίου, ήταν η μοναδική υποψηφιότητα και εκλέχτηκε νέα Πρόεδρος της Δημοκρατίας με 261 ψήφους.

Ορκίστηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων, την Παρασκευή 13 Μαρτίου 2020,  και ανέλαβε την επόμενη ημέρα διαδεχόμενη στον προεδρικό θώκο τον Προκόπη Παυλόπουλο. Είναι η 13η Πρόεδρος από το 1924, η 8η Πρόεδρος από τη μεταπολίτευση το 1974 (στην Γ' Ελληνική Δημοκρατία) και η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην ιστορία της Ελλάδας.

Ειδικά σε θέματα περιβάλλοντος, που υπήρξε στενή συνεργάτης και «μαθήτρια» του Κωνσταντίνου Μενουδάκου επίτιμου προέδρου του ΣτΕ, έχει να επιδείξει σπουδαίο έργο. Άλλωστε, ο ίδιος , που σήμερα είναι επικεφαλής της Αρχής για τα Προσωπικά Δεδομένα υπήρξε πρωτοπόρος σε θέματα νομοθεσίας περιβάλλοντος και η νέα Πρόεδρος της Δημοκρατίας συνεργάστηκε για χρόνια στενά μαζί του, ενώ έχει λάβει μέρος και εισηγηθεί θέματα περιβαλλοντικής προστασίας σε δεκάδες επιστημονικά συνέδρια.

Το επιστημονικό της έργο στον τομέα αυτόν μετράει σε δεκάδες δημοσιεύσεις σοβαρών νομικών –και όχι μόνον– προσεγγίσεων, ενώ μετείχε και σε κρίσιμες δικαστικές αποφάσεις για θέματα περιβάλλοντος, όπως εκείνες για την εκτροπή του Αχελώου, όπου ήταν εισηγήτρια, αλλά και στις πολλές αποφάσεις που αφορούσαν τις εξορύξεις χρυσού στη Χαλκιδική, όπου το ανώτατο δικαστήριο υπήρξε αρωγός με τις αποφάσεις του στην εν λόγω επένδυση. Η ενασχόλησή της με τα θέματα περιβάλλοντος από πλευράς νομοθεσίας και λήψης μέτρων φθάνει ώς τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθώς έχει ήδη κάνει εισηγήσεις σε επιστημονικό συνέδριο, προσεγγίζοντας τα σύγχρονα θέματα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων με σοβαρότητα και επιστημοσύνη.

Πέραν αυτών, η νέα Πρόεδρος για όσους την ξέρουν, και όπως προκύπτει από την πολύχρονη δικαστική της διαδρομή, ανήκει στους ανθρώπους που διαθέτουν ισχυρή προσωπικότητα. Υπερασπίζεται τις θέσεις της, τις φιλίες της, τις επιστημονικές της απόψεις και τα θέματα των επιλογών της με θάρρος και παρρησία.

Κριτήριό της είναι η ουσία και όχι το τι θα πουν οι άλλοι. Απόδειξη τούτου, είναι το γεγονός ότι ενώ επελέγη από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2018 για την προεδρία του Συμβουλίου της Επικρατείας, δημόσια παρουσίασε λίγο καιρό αργότερα βιβλίο του Ευάγγελου Βενιζέλου, με τον οποίο συνδέεται με πολύχρονη φιλία, ενώ πάρα πολλές φορές έχει μετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια μαζί με τον κ. Βενιζέλο, εισηγούμενη θέματα νομικά και θεσμικά.

Η θεσμική της προσήλωση, παιδί άλλωστε σπουδαίας δικαστικής οικογένειας, αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητάς της. Ο πατέρας της, σημαντικός ανώτατος δικαστής, διακρινόταν για την ευρυμάθειά του και για το δικαστικό του ήθος. Η ίδια φοίτησε στο Αρσάκειο Ψυχικού και αποφοίτησε με άριστα από τη Νομική Αθηνών. Στα φοιτητικά της χρόνια αλλά και αργότερα η πολιτική ήταν στα ενδιαφέροντά της, με αντιλήψεις προόδου και σύγχρονων προβληματισμών.

Βέβαια, η δικαστική της ιδιότητα δεν μπορούσε να είναι συμβατή με την έκφραση πολιτικών θέσεων, όμως οι τοποθετήσεις της σε κρίσιμα και ουσιαστικά θέματα πολιτικής μέσα από τις δικαστικές αποφάσεις στις οποίες μετείχε, της έχουν προσδώσει την εικόνα του σκεπτόμενου και του προβληματισμένου για τις εξελίξεις πολίτη.

Γνωρίζει, διότι ανήκει στους πεπαιδευμένους πολίτες, τη σύγχρονη ιστορία και η σταθερότητα του χαρακτήρα της –στοιχείο που την έχει καθορίσει και στην άσκηση των δικαστικών της καθηκόντων– της προσδίδει νηφαλιότητα στην εκτίμηση των εξελίξεων και των πολιτικών δεδομένων. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι επελέγη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ενώ δεν ανήκε στον στενό κύκλο των δικαστών που συνεργάστηκαν με την προηγούμενη κυβέρνηση, ως πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη για την ύψιστη πολιτειακή θέση, ενώ δεν θεωρείται πολιτικά ότι ανήκει στον χώρο του κυβερνώντος κόμματος.

Από την Ισιδώρα Γκαβανίδη, μαθήτρια της Β Λυκείου, junior ambassador