Οι γυναίκες της Ευρώπης στην πολιτική και στη διοίκηση

Γράφουν η Ευαγγελία Κυριαζή και η Χρυσαυγή Κάζογλου, Senior Ambassadors του Προγράμματος Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν θα δούμε ότι χρειάστηκε να περάσουν 87 χρόνια από την πρώτη φορά που απέκτησαν οι ελληνίδες το δικαίωμα ψήφου, μέχρι την κατάκτηση της θέσης του Προέδρου της Δημοκρατίας από μια γυναίκα, την Αικατερίνη Σακελλαροπούλου.

Χρειάστηκε, λοιπόν, σχεδόν ένας αιώνας για να εφαρμοστεί στην πράξη το 1956 η καθολική ψηφοφορία που προβλεπόταν από το Σύνταγμα του 1864 και πάνω από έναν αιώνα για να έρθει το Σύνταγμα του 1975 που αποτέλεσε ορόσημο για την νομοθετική αλλαγή στο θέμα της ισότητας των φύλων, καθώς μετά τη στρατιωτική δικτατορία, κατοχύρωσε την αρχή της ισότητας στο Σύνταγμα της Ελλάδος ορίζοντας ότι «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου». Πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων εξελέγη η Άννα Ψαρούδα Μπενάκη τον Μάρτιο του 2004 και πρώτη γυναίκα αρχηγός πολιτικού κόμματος ήταν η Μαρία Δαμανάκη που εξελέγη τον Μάρτιο του 1990. Πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας έγινε φέτος η Αικατερίνη Σακελλαροπούλου. Μέχρι και σήμερα, πρωθυπουργός γυναίκα δεν έχει εκλεγεί στη χώρα.

Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η αυξητική τάση της γυναικείας εκπροσώπησης στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ιδίως από το 2000 και μετά:

ΧΡΟΝΙΑ ΕΚΛΟΓΩΝ	ΠΟΣΟΣΤΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
1974-1977	2,33%
1977-1981	3,33%
1981-1985	4,00%
1985-1989	1,70%
1990-1993	1,33%
1993-1996	3,00%
1996-2000	2,33%
2000-2004	5,66%
2004-2007	7,60%
2007-2009	9,33%
2009-2012	13,67%
2012-2014	12,67%
2015-2019	16,60%
2019-	21,00%

Στις Ευρωεκλογές του Μαΐου 2019, από τον συνολικό αριθμό των 21 εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που αναλογούν στην Ελλάδα, μονάχα 5 καλύφθηκαν από γυναίκες (ποσοστό περίπου 23,8%).

Στις Περιφερειακές εκλογές Μαΐου-Ιουνίου 2019, μονάχα σε 1 από τις 13 Περιφέρειες εξελέγη γυναίκα Περιφερειάρχης.

Στις Δημοτικές εκλογές Μαΐου-Ιουνίου 2019, από τους 332 Δήμους της ελληνικής επικράτειας, μόνο σε 19 εξελέγησαν γυναίκες Δήμαρχοι (ποσοστό περίπου 5,7%)

Φαίνεται, λοιπόν, ότι από το 1974 ως σήμερα ( 2021), έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές θετικές αλλαγές και η θέση των γυναικών έχει βελτιωθεί. Ειδικότερα από τη δεκαετία του 1980 και την ένταξη της χώρας μας στην Ε.Ε. μέχρι σήμερα, η ελληνική νομοθεσία έχοντας αποδεχτεί όλες τις Διεθνείς Συμβάσεις και τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προσαρμόζεται σε αυτές με βασικές ρυθμίσεις που αφορούν ποικίλους τομείς, όπως την Παιδεία, την Εργασία, την Κοινωνική Ασφάλιση, την Μητρότητα, την Επαγγελματική Εκπαίδευση, τη Βία κ.α διασφαλίζοντας όλα τα κοινωνικά δικαιώματα των Γυναικών. Ειδικότερα ως προς τη συμμετοχή των δύο φύλων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων η Ελληνική Βουλή ψήφισε νομοθετική διάταξη (Νόμο 2839/2000 άρθρο 6 ) με την οποία επιδιώκεται η ισόρροπη συμμετοχή αντρών και γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο Δημόσιο.

Σε αυτή την πρόοδο συντέλεσε το γεγονός ότι η ισότητα των φύλων είναι μια από τις βασικές αρχές της Ε.Ε. και στην Ευρώπη του σήμερα οι γυναίκες καταλαμβάνουν ανώτατα πολιτικά πόστα. Έτσι, για παράδειγμα, πολύ πρόσφατα έγινε η εκλογή της Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν από το ΕυρωπαΪκό Κοινοβούλιο ως η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, 8 από τους 14 αντιπροέδρους και 12 από τους 22 πρόεδρους επιτροπών είναι γυναίκες, σε σχέση με 5 αντιπροέδρους κατά την προηγούμενη θητεία.

Σημαντικές στιγμές-ορόσημα στην Ευρώπη στο θέμα της ισότιμης μεταχείρισης των φύλων είναι:

Το 1984, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε την Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και της Ισότητας των Φύλων η οποία προωθεί την ίση εκπροσώπηση, αμοιβή και την οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών.

Το 2000, όταν η Ε.Ε. δημοσίευσε τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της σύμφωνα με τον οποίο η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα πρέπει να διασφαλίζεται σε όλους τους τομείς.

Το 2014, όταν οι Ευρωβουλευτές υιοθέτησαν μια οδηγία για την καταπολέμηση της βίας των γυναικών και της εμπορίας ανθρώπων

Μεταξύ 2014 και 2016, η ΕΕ διέθεσε 5 εκατομμύρια ευρώ σε 23 προγράμματα για τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.

Το 2019, όταν οι Ευροβουλευτές θέλησαν να βελτιώσουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής στην Ε.Ε. με κανόνες για τις γονικές άδειες και ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις, ώστε οι ευθύνες να μοιράζονται καλύτερα ανάμεσα στα φύλα.

Στις Ευρωεκλογές μάλιστα του 2019 οι γυναίκες κέρδισαν το ποσοστό των 40,4% των εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο (από 36,4% στο τέλος της προηγούμενης θητείας) όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα:

Σήμερα, το 2021,το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχοντας γιορτάσει την περασμένη χρονιά την 25η επέτειο της υιοθέτησης της Διακήρυξης και της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου με στόχο την προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλη την υφήλιο, πιέζει για την ισόρροπη εκπροσώπηση των δύο φύλων στις εκλογικές λίστες για τις Ευρωπαϊκές εκλογές. Πιέζει, όμως, και για μια πιο φιλόδοξη στρατηγική ως προς τη διασφάλιση και προστασία των γυναικείων δικαιωμάτων από την ενδοοικογενειακή βία κατά τη διάρκεια του covid και μετά αλλά και ως προς τη γεφύρωση του χάσματος των φύλων μια για πάντα.

Ωστόσο, εξακολουθεί να μην κρίνεται ικανοποιητικό το ποσοστό εκπροσώπησής τους στο χώρο της πολιτικής, σε υψηλόβαθμες θέσεις ευθύνης και στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Το 2016, μόνο 17% των αρχηγών κρατών των 28 χωρών της ΕΕ ήταν γυναίκες και αυτό αντανακλά το γεγονός ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να αποκλείονται, σε μεγάλο βαθμό, από την εκτελεστική εξουσία και από τις ανώτερες θέσεις στη δημόσια διοίκηση και στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τον δείκτη 2020 του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), ο μέσος όρος ισότητας των φύλων στην ΕΕ ανέρχεται στο 67,9% και, με τους σημερινούς ρυθμούς, θα χρειαστεί περισσότερο από 60 χρόνια για να επιτύχει πλήρη ισότητα των φύλων. Ο χαμηλότερος μέσος όρος ισότητας των φύλων είναι εκείνος της Ελλάδας, που ανέρχεται στο 52,2%.

Το μειωμένο αυτό ενδιαφέρον πρέπει να ερμηνευτεί σε σχέση με την άνιση κατανομή των κοινωνικών ρόλων και των ευκαιριών μεταξύ των δύο φύλων, που είναι ένα αντικειμενικό κοινωνικό δεδομένο, αλλά και σε σχέση με την εσωτερίκευση αυτής της ανισότητας (ως μειονεξίας) από το γυναικείο φύλο. Σύμφωνα με έρευνες, η πλειονότητα των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε θέσεις ευθύνης, λόγω των ρόλων που αναλαμβάνουν άνδρες και γυναίκες στην κοινωνία και συνδέονται με το φύλο. Έτσι και η συμμετοχή των γυναικών στον πολιτικό στίβο είναι άμεσα συνδεδεμένη με γενικότερες πρακτικές που αφορούν τις σχέσεις των δύο φύλων (π.χ. άνδρας στο καφενείο, γυναίκα στο σπίτι). Οι πρακτικές αυτές δεν είναι άσχετες με την ουσία της δημοκρατίας. «Ο εκδημοκρατισμός του ιδιωτικού αποτελεί προϋπόθεση για τον εκδημοκρατισμό του δημοσίου» (Μ. Παντελίδου-Μαλούτα, 2002:195).

Οι ποσοστώσεις των φύλων έχουν βοηθήσει τις γυναίκες να ξεφύγουν από αυτό το «καλούπι» και να κατακτήσουν καινούργιες περιοχές. Ωστόσο, η χειραφέτηση των γυναικών δεν θα πρέπει να σταματήσει εκεί. Ο δρόμος, για την απαλοιφή όλων των ανισοτήτων ανάμεσα στα δύο φύλα είναι μακρύς και χρειάζονται πολλά ακόμη βήματα προς την κατεύθυνση αυτή.

Όπως είπε και η Evelyn Regner, πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και της Ισότητας των Φύλων : «Άς κάνουμε τον 21^ο αιώνα τον αιώνα των γυναικών».

Βιβλιογραφία-Διαδικτυογραφία

https://what-europe-does-for-me.eu/data/pdf/social/B61_el.pdf

https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20190712STO56961/oi-draseis-tou-ek-gia-tin-isotita-ton-fulon-stin-ee

https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/priorities/pagkosmia-imera-tis-gunaikas-2021/20210218STO98125/pagkosmia-imera-tis-gunaikas-2021-oi-gunaikes-ston-agona-kata-tou-covid-19

https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20190226STO28804/oi-gunaikes-sto-europaiko-koinovoulio-grafimata

https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/priorities/pagkosmia-imera-tis-gunaikas-2021/20210225STO98706/istoriki-anadromi-ta-orosima-ston-agona-tis-ee-gia-ta-dikaiomata-ton-gunaikon